Mỗi mùa xuân, tôi có thói quen dạo chơi qua các lễ hội hoa xuân để ngắm nhìn vẻ đẹp của hàng nghìn loài hoa khác nhau. Đôi khi, giữa những khu vườn rực rỡ màu sắc, tôi bắt gặp một chậu cây mai trắng nở hoa dưới ánh nắng, và trái tim tôi lại về với kí ức về ông nội.

Trong cuộc đời ông, ông nội của tôi luôn có niềm đam mê lớn đối với cây mai trắng, luôn chăm sóc nó một cách cẩn thận mỗi mùa xuân. Đối với ông, giống mai vàng có giá trị nhất không chỉ là một cây cỏ mà là biểu tượng của phẩm hạnh cao quý của các nhà trí thức xưa Hà Nội.

Cây mai trắng là một loại cây rất kén chọn, chỉ dành cho những người có sự hài hòa, kiên nhẫn và kỹ năng. Mặc dù xu hướng hiện đại của nhiều loại cây cỏ trang trí để tạo niềm vui trong việc ngắm hoa ngày Tết, nhưng truyền thống chăm sóc cây mai trắng đang dần mất đi. Tuy nhiên, ở một nơi nào đó trong lòng Hà Nội, vẫn còn những người đam mê với loài hoa đẹp nhất trong "mười hoa danh tiếng" của xưa.

Ông nội tôi là một trong những người biết chữ cuối cùng trong làng. Trong những khoảnh khắc rảnh rỗi, tôi thường nghe ông kể về quá khứ, kể về việc ông cha ông, mong muốn con trai mình có thêm nhiều kiến thức, đã mời một thầy giáo về nhà để dạy ông. Có lẽ chính vì điều này, ông nội tôi rất hiểu biết về văn hóa cổ xưa. Ông thường kể cho tôi nghe những câu chuyện về quá khứ, trong đó có câu chuyện về cây mai trắng và ý nghĩa của nó trong văn hóa của các nhà trí thức xưa.

Theo ông nội tôi, cây mai trắng, còn được gọi là "Nhất chi mai," là một loài hoa quý giá. Trong quá khứ, nó thường mọc mạnh mẽ ở những vùng xa xôi, núi đá, chịu đựng thời tiết lạnh suốt cả năm. Mặc dù điều kiện thời tiết khắc nghiệt, nhưng cây mai trắng vẫn nở hoa một cách duyên dáng vào mùa xuân, biểu tượng cho sự trong sáng, trong trắng, và sức sống mãnh liệt. Có lẽ chính vì sức sống kỳ diệu, màu trắng tinh khiết và hương thơm nhẹ nhàng của nó, tổ tiên của chúng ta đã xếp nó vào trong "bốn loại cây quý giá."

Hình ảnh vườn mai vàng không chỉ đại diện cho những phẩm hạnh của một quý ông như kiên nhẫn, kiên định, chính trực mà còn thể hiện sự mong chờ một cuộc sống bình yên và hạnh phúc mỗi dịp Tết, mỗi mùa xuân. Suốt những năm tháng sau đó, những câu chuyện mà ông nội tôi kể vẫn vang vọng trong tâm trí tôi, khiến tôi đặc biệt yêu thích vẻ đẹp duyên dáng của cây mai trắng.

Trong khu vườn nhỏ phía trước nhà chúng tôi, ông nội tôi trồng nhiều loại cây ăn trái khác nhau, nhưng ông lại chú trọng hơn đến cây mai trắng. Ông trồng nó gần cuối vườn, ở một nơi khá thoáng đãng và nắng sáng. Ông thường nói rằng loại cây này rất kén đất, không nên quá ẩm hoặc quá khô. Mỗi ngày, sau khi thưởng trà buổi sáng, ông dành thời gian ngắm nhìn cây mai và tưới nước cho nó nhẹ nhàng 1-2 lần bằng nước sạch hoặc nước gạo rửa. Đôi khi, lo sợ rằng cây sẽ thiếu nước hoặc dưỡng chất, ông sẽ bón phân hữu cơ cho cây. Ông thường nói rằng đây là cách để cây có đủ dưỡng chất mà không sử dụng quá nhiều phân bón hóa học.

Mỗi khi có cơ hội làm vườn cùng ông trong khu vườn hẹp nhưng xanh mướt, tràn đầy hương thơm trong lành của sương sớm, tôi thường nghe ông nói về nguyên tắc trồng cây. Ông thường hài hước so sánh việc trồng cây với việc nuôi dưỡng một con người, không nên vội vã mà phải kiên nhẫn mỗi ngày. Giống như bất kỳ cây nào, dù mùa đông có khắc nghiệt đến đâu, nó cũng sẽ mọc lên vào mùa xuân. Cây mai trắng, đặc biệt, tượng trưng cho tinh thần của một người quý phái, vì dường như mong manh nhưng lại rất kiên cường, vượt qua những thách thức khí hậu gắt gao để làm đẹp cuộc sống. Đó như là quá trình của một người trưởng thành, đối mặt với nhiều khó khăn nhưng vẫn có thể nâng cao và hoàn thiện bản thân mỗi ngày.

Cây mai trắng mà ông tôi đã trồng với sự kiên nhẫn như vậy phát triển chậm rãi. Nhưng đổi lại, nó lại cực kỳ đẹp, với các rễ cuộn tròn tạo nên một hình dáng độc đáo, và thân cây phủ đầy rêu. Trên các cành, mỗi cành đều có hình dáng uyển chuyển, hài hòa và tinh tế. Nhưng điều đặc biệt khiến tôi say mê nhất là quá trình nở hoa của nó.

Ban đầu, mai vàng bến tre không ra trái, nên việc nhân giống nó khá khó khăn. Tuy nhiên, một khi nó đã mọc rễ, sức sống của nó lại cực kỳ mạnh mẽ, đặc biệt là trong thời tiết lạnh giá. Vào mùa đông rét buốt, khi nhiều cây cỏ khác rụng lá và hoa héo úa, cây mai trắng vẫn tự hào trưng bày những bông hoa của mình, tín hiệu của sự đến của Tết, với một số bông hoa đã nở trắng và mềm mại. Khi vừa nở, những bông hoa thường có màu hồng đậm, dần dần chuyển thành màu trắng kem với các lớp cánh hoa chồng lên nhau. Khi héo úa, những bông hoa sẽ phai màu hồng nhạt.

Ông tôi nói rằng cây mai trắng này có vẻ đơn giản, nhưng đối với ông, nó vô cùng quý giá. Đó là một món quà từ một người bạn cũ ở Nam Định. Mỗi dịp Tết, khi ánh nắng ấm áp soi sáng một góc vườn, cây mai trắng sẽ trang trí cho mình một bộ váy trắng mới tinh khác biệt, mê hoặc lòng người, báo hiệu một mùa xuân mới và bình yên.

Trong kí ức tuổi thơ của tôi, vào những ngày trước Tết, ông tôi thường dành nhiều thời gian hơn để chăm sóc và ngắm nhìn cây. Sáng sớm, giữa giấc mơ và thức tỉnh, tôi sẽ theo ông đến khu vườn, giúp ông chăm sóc cây, sau đó học hỏi từ người cao tuổi trong lúc ngụm một tách trà hoa mai thơm phức.

Đó là trà hoa mai được ông tôi hái và phơi khô từ những mùa trước. Vì theo các văn kiến y học cổ truyền, hoa mai trắng có vị hơi đắng ngọt, tính ấm nhưng không độc hại. Sục chúng thành trà sẽ đưa ra một hương thơm nhẹ nhàng. Hiểu được đặc điểm này của hoa, ông tôi thường xuyên làm thói quen sử dụng hoa mai khô để pha trà, đặc biệt vào những ngày lạnh. Ngoài ra, trà này cũng có tác dụng giảm ho dai dẳng.

Ông tôi nói rằng cây mai trắng là một loài quý và hiếm, chỉ sống ở những nơi có mùa đông lạnh, phù hợp với khí hậu miền bắc Việt Nam. Mặc dù nó không ra trái và nhân giống nó khó khăn, nhưng một khi nó đã mọc rễ, sức sống của nó lại phi thường, đặc biệt là trong thời tiết lạnh. Vào mùa đông rét buốt, khi nhiều cây cỏ khác rụng lá và hoa héo úa, cây mai trắng vẫn nở hoa bên cạnh các mầm xanh, sẵn sàng cho Tết với một số bông hoa đã nở trắng và mềm mại.